Από την αρχή της ακαδημαϊκής μου σταδιοδρομίας, αρκετές φορές προσπάθησα να μοιραστώ με το ευρύτερο κοινό τις διαπιστώσεις των ακαδημαϊκών οικονομολόγων σχετικά με θέματα οικονομικής πολιτικής, γράφοντας σε απλά ελληνικά. Είμαι πεπεισμένος ότι αυτές οι διαπιστώσεις είναι εξαιρετικά χρήσιμες για κρίσιμα θέματα που απασχολούν την κοινωνία μας. Στον τόμο αυτόν έχω τώρα συγκεντρώσει μία εκτεταμένη επιλογή από τα πρώτα κείμενά μου αυτού του είδους, τα οποία απευθύνονται όχι μόνο στους ακαδημαϊκούς συναδέλφους μου, αλλά κυρίως στο ευρύτερο κοινό αυτών που ενδιαφέρονται για την οικονομική πολιτική και στους φοιτητές.
Αναφέρομαι τόσο σε θέματα γενικών αρχών, όσο και σε θέματα ελληνικής και διεθνούς οικονομικής πολιτικής. Τα κεφάλαια αυτού του τόμου έχουν γραφεί κάτω από πολύ διαφορετικές συνθήκες, σε μία περίοδο εξέλιξης των ακαδημαϊκών και ερευνητικών δραστηριοτήτων μου, καθώς και του ελληνικού και διεθνούς οικονομικού περιβάλλοντος και της θεωρίας της οικονομικής πολιτικής. Διαβάζοντας τα κανείς θα μπορέσει να κρίνει το κατά πόσον αντέχουν στο χρόνο και το κατά πόσον διαπνέονται από μία σχετικά συνεπή αναλυτική γραμμή, παρά τις διαφορές σε επί μέρους θέματα. Είναι φυσικό σε ορισμένα τεχνικά αλλά και ουσιαστικά θέματα οι απόψεις μου να έχουν εξελιχθεί μαζί με την ακαδημαϊκή και ερευνητική δραστηριότητά μου, το διεθνές και ελληνικό οικονομικό περιβάλλον και την ίδια τη θεωρία της οικονομικής πολιτικής. Θα είναι ένα ενδιαφέρον παιγνίδι για τον προσεκτικό και κατατοπισμένο αναγνώστη να εντοπίσει τα στοιχεία της εξελικτικής διαδικασίας που βρίσκονται στον τόμο αυτόν.
Τα περισσότερα από τα κεφάλαια του τόμου αυτού, για πρώτη φορά δημοσιεύτηκαν στον Οικονομικό Ταχυδρόμο και την Καθημερινή, αρχής γενομένης από το 1981. Η μορφή των κεφαλαίων ελάχιστα διαφέρει από τα αρχικά άρθρα, καθώς απέφυγα σε μεγάλο βαθμό τις εκ των υστέρων παρεμβάσεις. Οι λίγες παρεμβάσεις που έγιναν ήταν κυρίως γλωσσικές, ενώ σε μία δύο περιπτώσεις προσαρμόστηκαν λίγο σημεία στα οποία θα μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιηθεί εμφανώς καλύτεροι συλλογισμοί. Προσπάθησα πάντως να αποφύγω οτιδήποτε θα προκαλούσε αλλοίωση στο νόημα του αρχικού άρθρου.
Ο τόμος αυτός χωρίζεται σε τρία μέρη, ενώ το τελευταίο κεφάλαιο αποτελεί ένα είδος ανακεφαλαίωσης και επιλόγου. Το πρώτο μέρος εξετάζει γενικές αρχές, το δεύτερο αναφέρεται στην οικονομική πολιτική στην Ελλάδα και το τρίτο σε διεθνή νομισματικά προβλήματα.
…
Το μέρος που αναφέρεται στην οικονομική πολιτική στην Ελλάδα περιλαμβάνει τέσσερα κεφάλαια πάνω στην κρίση της μακροοικονομικής πολιτικής, ένα που αφορά στις ιδιωτικοποιήσεις και ένα που αφορά στο πως θα ξεφύγουμε από την κρίση.
Πιστεύω ότι η μακροοικονομική πολιτική υπήρξε η «αχίλλειος πτέρνα» της ελληνικής οικονομίας, ιδίως μετά το δεύτερο πετρελαϊκό σοκ. Η δημοσιονομική κυρίως, αλλά και η νομισματική και συναλλαγματική πολιτική, δεν αποφασίστηκαν στη βάση της μακροοικονομικής σταθερότητας και της δημιουργίας συνθηκών διατηρήσιμης ανάπτυξης, αλλά με βραχυχρόνια και ad hoc πολιτικά κριτήρια. Ορισμένες φορές μάλιστα υπήρξαν και σημαντικές τεχνικές αδυναμίες στο σχεδιασμό της πολιτικής, λόγω ιδεολογικών προκαταλήψεων, συγκρούσεων μεταξύ των οικονομικών θεσμών και της οικονομικής πραγματικότητας, αλλά και συμβιβασμών των φορέων της πολιτικής.
Επίσης κρίσιμο πρόβλημα, υπήρξε η έλλειψη αποτελεσματικότητας των δημοσίων επιχειρήσεων, σε τομείς που θεωρούνται «φυσικά» μονοπώλια. Η αναποτελεσματικότητα αυτή οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε πολιτικές παρεμβάσεις και οργανωμένα συμφέροντα, που αντλούν τη δυναμή τους από το κρατικομονοπωλιακό θεσμικό πλαίσιο. Η ιδιωτικοποίηση, με περιορισμένη κρατική παρέμβαση ρυθμιστικού χαρακτήρα, προβάλλει σαν μία ελπιδοφόρα θεσμική λύση.
…
Το τελευταίο, και αρκετά εκτεταμένο, κεφάλαιο 15 παίζει το ρόλο ανακεφαλαίωσης και επιλόγου. Αναφέρεται σε τέσσερα προβλήματα της ελληνικής οικονομικής πολιτικής και προτείνει θεσμικές λύσεις για την αντιμετώπισή τους. Τα προβλήματα είναι το δημόσιο χρέος, ο πληθωρισμός, η ανεργία και η ανυπαρξία οικονομικής ανάπτυξης. Το κεφάλαιο αυτό αποτελεί σύνθεση τεσσάρων άρθρων μου του 1994. Τρία δημοσιεύθηκαν στον Οικονομικό Ταχυδρόμο και ένα στην Επιλογή μεταξύ Ιανουαρίου και Φεβρουαρίου 1994. Το κεφάλαιο αυτό είναι το πιο επίκαιρο και αντιπροσωπευτικό για τις σημερινές μου απόψεις και σε μεγάλο βαθμό προβλέπει την κρίση που αντιμετώπισε η ελληνική οικονομία μετά το 2010 (σχετικός σύνδεσμος).
Αποσπάσματα από το Κεφάλαιο 1
Γιωργος Αλογοσκουφης 