Γιώργος Αλογοσκούφης
Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ το Σάββατο 5 Ιουνίου 2021, και βασίζεται στο πρόσφατο βιβλίο του συγγραφέα, Πριν και Μετά το Ευρώ: Οι Κύκλοι της Μεταπολίτευσης και η Ελληνική Οικονομία, Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα, 2021.
_____________________________________________________
Εκτός από τις διαρθρωτικές αδυναμίες και τις μακροοικονομικές ανισορροπίες της ελληνικής οικονομίας, σημαντικό ρόλο στην ελληνική κρίση της προηγούμενης δεκαετίας έπαιξαν επίσης και οι θεσμικές αδυναμίες και ασυμμετρίες της ίδιας της ευρωζώνης και των ευρωπαϊκών μηχανισμών αντιμετώπισης κρίσεων.
Η ευρωζώνη παρουσιάζει ιδιαίτερες αδυναμίες ως νομισματική ένωση. Χαρακτηρίζεται από μεγάλες οικονομικές ασυμμετρίες μεταξύ των κρατών μελών που την αποτελούν και χαμηλή διασυνοριακή κινητικότητα των εργαζομένων. Επιπλέον ούτε είχε ούτε έχει αποκτήσει έναν επαρκή ομοσπονδιακό προϋπολογισμό που να μπορεί να απορροφά μέρος των ασύμμετρων οικονομικών διαταραχών στις διάφορες χώρες που την αποτελούν και να περιορίζει τις επιπτώσεις τους, και, επιπλέον, δεν επιτρέπει στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) να λειτουργεί ελεύθερα ως δανειστής ύστατης προσφυγής στα κράτη-μέλη της σε περιόδους κρίσης. Η ευρωζώνη δεν ήταν καν μία πλήρης τραπεζική ένωση.
Οι αδυναμίες αυτές έπαιξαν σημαντικό ρόλο στο ξέσπασμα και στη μετάδοση της προηγούμενης κρίσης, με αποτέλεσμα το κόστος να το αναλάβουν οι περισσότερο αδύναμες οικονομίες της ευρωπαϊκής περιφέρειας όπως η Ελλάδα, ενώ οι οικονομίες του πυρήνα, όπως η Γερμανία, επωφελήθηκαν. Το σχετικό γράφημα, το οποίο περιγράφει την εξέλιξη του πραγματικού κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ελλάδας, της Γερμανίας και του μέσου όρου της Ευρωζώνης είναι χαρακτηριστικό.
Εξέλιξη του Πραγματικού κατά Κεφαλήν ΑΕΠ Ευρωζώνης, Γερμανίας, Ελλάδας, 2000-2022
Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Τράπεζα Στοιχείων AMECO (Μάϊος 2021). Τα στοιχεία για το 2021 και το 2022 αποτελούν προβλέψεις.
Όπως αναλύω και στο πρόσφατο βιβλίο μου (βλ. Αλογοσκούφης, Γ., Πριν και Μετά το Ευρώ, Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα, 2021), είναι σημαντικό ότι, σε αντίθεση με το 2010, όταν το κόστος της προσαρμογής μετατοπίσθηκε στις οικονομίες της περιφέρειας, το 2020 οι χώρες της ΕΕ συμφώνησαν τελικά στη δημιουργία ενός σημαντικού νέου προσωρινού κοινοτικού μηχανισμού αντιμετώπισης της κρίσης. Με τη συμφωνία για το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ) και άλλες πρωτοβουλίες ύψους 750 δις δημιουργείται ένας προσωρινός μηχανισμός για την από κοινού αντιμετώπιση της τελευταίας αυτής κρίσης. Αυτό αποτελεί μία θετική, έστω και περιορισμένης εμβέλειας πρωτοβουλία προς τη σωστή κατεύθυνση, ιδιαίτερα για τις χώρες της περιφέρειας όπως η Ελλάδα.
Ωστόσο, δεν δικαιολογείται εφησυχασμός. Η Ελλάδα πρέπει να προωθήσει τις εγχώριες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα συμβάλλουν σε μία νέα αναπτυξιακή πορεία για τη χώρα, αλλά και η ευρωζώνη θα πρέπει να προσαρμόσει την αρχιτεκτονική της προκειμένου να μη λειτουργεί μόνο προς όφελος των οικονομιών του πυρήνα.
Υπάρχει επιτακτική ανάγκη για περαιτέρω και πολύ πιο φιλόδοξες μεταρρυθμίσεις των κανόνων και της λειτουργίας της ευρωζώνης. Αυτές θα πρέπει να επικεντρωθούν στον χρηματοπιστωτικό τομέα, στη μεγαλύτερη ενοποίηση των κανόνων των αγορών εργασίας, στη δημιουργία ενός επαρκούς μόνιμου κοινού προϋπολογισμού και στην ενίσχυση των χρηματοοικονομικών εργαλείων της ΕΚΤ, ώστε να μπορεί να λειτουργεί ως δανειστής ύστατης προσφυγής σε περιόδους κρίσεων.
© Γιώργος Αλογοσκούφης
Γιωργος Αλογοσκουφης 
