Γιώργος Αλογοσκούφης
Μία συντομευμένη μορφή αυτού του άρθρου δημοσιεύθηκε ως γνώμη στην εφημερίδα TA NEA, 28 Ιουνίου 2025
______________________________________________
Εισαγωγή
Η έκρηξη μιας δωδεκαήμερης σύγκρουσης μεταξύ Ισραήλ και Ιράν στη Μέση Ανατολή στις τελευταίες δύο εβδομάδες έχει αναζωπυρώσει τις παγκόσμιες ανησυχίες για τη γεωπολιτική αστάθεια σε μια περιοχή που εδώ και δεκαετίες αποτελεί κεντρικό άξονα στρατηγικού και ενεργειακού ενδιαφέροντος. Αν και τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της σύγκρουσης παραμένουν ρευστά, η ταχεία κλιμάκωση της βίας και η εγγύτητά της σε ζωτικής σημασίας ενεργειακούς και εμπορικούς διαδρόμους έχουν ήδη προκαλέσει οικονομικές αναταράξεις που ξεπερνούν τα γεωγραφικά όρια της περιοχής.
Το άρθρο αυτό εξετάζει τις βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες οικονομικές επιπτώσεις αυτής της κρίσης, με έμφαση στην παγκόσμια οικονομία, την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ελλάδα. Αντλώντας παραδείγματα από ιστορικά προηγούμενα —όπως η πετρελαϊκή κρίση του 1973 και οι πρόσφατες συγκρούσεις στην Ουκρανία και τη Γάζα— αναλύουμε πώς μια σύντομη αλλά έντονη περιφερειακή σύγκρουση μπορεί να επηρεάσει τις αγορές ενέργειας, τις εμπορικές ροές, την παγκόσμια ανάπτυξη, τις πληθωριστικές πιέσεις, την επενδυτική εμπιστοσύνη και τις πολιτικές αποφάσεις.
1. Επιδράσεις στην Παγκόσμια Οικονομία
α. Αγορές Ενέργειας και Εφοδιαστικές Αλυσίδες
Η πιο άμεση και εμφανής επίδραση της σύγκρουσης εντοπίζεται στις παγκόσμιες αγορές ενέργειας. Η Μέση Ανατολή διαθέτει πάνω από το 50% των αποδεδειγμένων παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου, ενώ ο Περσικός Κόλπος αποτελεί κρίσιμο δίαυλο για τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου. Αν και η παρούσα σύγκρουση δεν εκτυλίσσεται άμεσα στον Κόλπο, οι κίνδυνοι εξάπλωσης —ιδίως εάν εμπλακεί περισσότερο το Ιράν— έχουν προκαλέσει ανησυχία για ενδεχόμενες διακοπές στον εφοδιασμό.
Μετά την έκρηξη των συγκρούσεων, η τιμή του πετρελαίου Brent αυξήθηκε απότομα, ξεπερνώντας τα $97 το βαρέλι πριν σταθεροποιηθεί γύρω στα $93. Οι τιμές LNG στην Ασία και την Ευρώπη αυξήθηκαν κατά 15–20% στα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης, αντανακλώντας τόσο τον πραγματικό όσο και τον εικαζόμενο κίνδυνο, ιδίως σε σχέση με τα Στενά του Ορμούζ, από τα οποία διέρχεται περίπου το 20% του παγκόσμιου πετρελαίου. Ακόμα και χωρίς φυσική διακοπή, τα ασφάλιστρα γεωπολιτικού κινδύνου έχουν αυξηθεί.
β. Πληθωρισμός και Νομισματική Πολιτική
Μια παρατεταμένη αύξηση των τιμών της ενέργειας θα μπορούσε να καθυστερήσει ή ακόμα και να ακυρώσει τα σχέδια των κεντρικών τραπεζών για μείωση των επιτοκίων. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και η Τράπεζα της Αγγλίας είχαν ήδη ξεκινήσει να υποδηλώνουν μια σταδιακή χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής το 2025. Η κρίση ενδέχεται να αναγκάσει αυτές τις τράπεζες να διατηρήσουν αυστηρές πολιτικές, καθώς η άνοδος των τιμών των καυσίμων και των μεταφορών μπορεί να αναζωπυρώσει τον πληθωρισμό.
Επιπλέον, το κόστος των διεθνών μεταφορών έχει αυξηθεί λόγω του αυξημένου ασφαλιστικού κινδύνου στην Ερυθρά Θάλασσα και στην Ανατολική Μεσόγειο. Τα ασφάλιστρα για τα εμπορικά πλοία έχουν αυξηθεί έως και 40% σε ορισμένες περιπτώσεις, προσθέτοντας επιπλέον κόστος στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες.
γ. Επενδυτικό Κλίμα και Χρηματοοικονομική Μεταβλητότητα
Οι χρηματιστηριακές αγορές αντέδρασαν με επιφύλαξη: κύριοι δείκτες σε Νέα Υόρκη, Λονδίνο και Τόκιο υποχώρησαν προσωρινά, αν και εν μέρει ανέκαμψαν όσο η σύγκρουση έμοιαζε να παραμένει περιορισμένη. Τα «ασφαλή καταφύγια» όπως ο χρυσός και τα αμερικανικά ομόλογα είδαν σημαντικές εισροές, υποδεικνύοντας αύξηση του επενδυτικού κινδύνου. Οι δείκτες μεταβλητότητας όπως ο VIX κατέγραψαν άνοδο.
Αν η κρίση επεκταθεί ή οδηγήσει σε ευρύτερη αποσταθεροποίηση της περιοχής, οι παγκόσμιες αγορές μπορεί να βιώσουν μεγαλύτερη μεταβλητότητα, φυγή κεφαλαίων από αναδυόμενες αγορές και μείωση της εμπιστοσύνης των επενδυτών.
2. Επιπτώσεις στην Ευρωπαϊκή Οικονομία
α. Ενεργειακή Εξάρτηση και Πληθωριστικές Πιέσεις
Η Ευρώπη εξακολουθεί να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από εισαγωγές ενέργειας, παρά τις προσπάθειες διαφοροποίησης μετά την κρίση στην Ουκρανία. Ενώ έχει μειωθεί η εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο, το μερίδιο της Μέσης Ανατολής αυξάνεται. Οποιαδήποτε διακοπή στις προμήθειες ή παρατεταμένη αύξηση τιμών θα επηρεάσει άμεσα την ευρωπαϊκή βιομηχανική παραγωγή και τα επίπεδα πληθωρισμού.
Η ΕΚΤ βρίσκεται μπροστά σε ένα δύσκολο δίλημμα: πώς να ισορροπήσει τον πληθωρισμό με την ανάγκη για στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης. Αν ο πληθωρισμός ξαναφουντώσει λόγω αυξήσεων των τιμών της ενέργειας, ίσως απαιτηθεί διατήρηση των υψηλών επιτοκίων, γεγονός που θα επιβαρύνει την ανάπτυξη και τις επενδύσεις.
β. Διαταραχές στο Εμπόριο και τις Μεταφορές
Η Διώρυγα του Σουέζ —πολύ κοντά στη ζώνη σύγκρουσης— παραμένει βασικός κόμβος για το εμπόριο Ευρώπης-Ασίας. Αν και δεν επηρεάζεται άμεσα, η γενική ανασφάλεια στην Ανατολική Μεσόγειο μπορεί να αυξήσει το κόστος μεταφοράς και να προκαλέσει καθυστερήσεις σε κρίσιμους τομείς όπως η αυτοκινητοβιομηχανία και τα ηλεκτρονικά.
Παράλληλα, οι τουριστικές ροές προς την Ανατολική Μεσόγειο ενδέχεται να επηρεαστούν. Αν και οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες παραμένουν ασφαλείς, η γενικότερη αίσθηση αστάθειας μπορεί να μειώσει την τουριστική ζήτηση από αγορές εκτός ΕΕ.
γ. Ασφάλεια και Μεταναστευτικές Ροές
Πέρα από τις οικονομικές επιπτώσεις, υπάρχει και πολιτική διάσταση. Παρελθόντες πόλεμοι στη Μέση Ανατολή οδήγησαν σε προσφυγικές ροές προς την Ευρώπη. Αν η σύγκρουση κλιμακωθεί ενδέχεται να προκληθεί νέο μεταναστευτικό κύμα. Αυτό θα πιέσει τους κρατικούς προϋπολογισμούς και θα αναζωπυρώσει τις πολιτικές εντάσεις στην ΕΕ.
3. Επιπτώσεις στην Ελληνική Οικονομία
Η Ελλάδα, ως μικρή ανοιχτή οικονομία στο νοτιοανατολικό άκρο της ΕΕ, είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένη στις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή. Η γεωγραφική της θέση, η ενεργειακή της εξάρτηση, η σημασία του τουρισμού και η ισχυρή της ναυτιλία την καθιστούν ευάλωτη σε πολλαπλά επίπεδα.
α. Ενεργειακή Εξάρτηση και Πληθωρισμός
Η Ελλάδα εισάγει το μεγαλύτερο μέρος του πετρελαίου και φυσικού αερίου που καταναλώνει. Οποιαδήποτε παρατεταμένη αύξηση τιμών μεταφράζεται άμεσα σε υψηλότερο πληθωρισμό. Ήδη, οι τιμές των καυσίμων αυξήθηκαν κατά 6% μέσα σε λίγες ημέρες, ενώ οι πάροχοι ηλεκτρικής ενέργειας προειδοποιούν για μελλοντικές αυξήσεις.
Η Τράπεζα της Ελλάδος είχε προβλέψει αποκλιμάκωση του πληθωρισμού κάτω από 3% στο τέλος του 2025, αλλά αυτός ο στόχος πλέον τίθεται υπό αμφισβήτηση.
β. Τουρισμός και Αντιλήψεις Κινδύνου
Ο τουρισμός αντιστοιχεί περίπου στο 20% του ελληνικού ΑΕΠ. Αν και η Ελλάδα παραμένει ασφαλής προορισμός, οι αντιλήψεις έχουν σημασία. Η περιφερειακή αστάθεια μπορεί να οδηγήσει σε ακυρώσεις κρατήσεων, ιδίως από υπερατλαντικές αγορές.
Ωστόσο, εάν η Ελλάδα προβληθεί ως ασφαλής εναλλακτικός προορισμός έναντι περιοχών όπως η Αίγυπτος ή η Ιορδανία, θα μπορούσε να ωφεληθεί από την ανακατεύθυνση τουριστικών ροών, τουλάχιστον ενδοευρωπαϊκά.
γ. Ναυτιλία, Εμπόριο και Επενδύσεις
Η ελληνική ναυτιλία, από τις μεγαλύτερες παγκοσμίως, ενδέχεται να επηρεαστεί αρνητικά λόγω αυξημένων ναύλων, ασφαλίστρων και καθυστερήσεων στις διελεύσεις μέσω Σουέζ. Από την άλλη πλευρά, η αυξημένη ζήτηση για τάνκερ ή εναλλακτικές δρομολογήσεις μπορεί να προσφέρει ευκαιρίες σε ορισμένα τμήματα του στόλου.
Στον τομέα των επενδύσεων, η γενική διεθνής αβεβαιότητα ίσως επιβραδύνει ή αποθαρρύνει νέες επενδύσεις στην Ελλάδα, ιδίως σε έργα υποδομών και ενέργειας που απαιτούν σταθερότητα. Παράλληλα, εάν οι ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις περιοριστούν λόγω κρίσης, αυτό θα περιορίσει το εύρος δημοσίων επενδύσεων ή παροχής κινήτρων.
Συμπέρασμα
Ο πρόσφατος «πόλεμος των 12 ημερών» υπενθυμίζει πόσο στενά αλληλένδετες είναι οι γεωπολιτικές κρίσεις με την παγκόσμια οικονομία. Παρά τη σύντομη διάρκεια του, οι επιπτώσεις του είναι ευρείες: αναδεικνύουν την ευαισθησία των εφοδιαστικών αλυσίδων, αναζωπυρώνουν πληθωριστικές πιέσεις και επηρεάζουν τις επιλογές πολιτικής και επενδύσεων.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι βασικοί κίνδυνοι αφορούν τις τιμές ενέργειας, τον πληθωρισμό και την επενδυτική αστάθεια. Στην Ευρώπη, η κρίση δοκιμάζει την ενεργειακή στρατηγική και την πολιτική συνοχή. Στην Ελλάδα, τα διακυβεύματα είναι ακόμη πιο άμεσα: ενεργειακό κόστος, τουριστική εικόνα, ναυτιλία και δημοσιονομικά περιθώρια.
Το πλήρες εύρος των επιπτώσεων θα εξαρτηθεί από τη διάρκεια και την ένταση της σύγκρουσης. Όμως η κρίση υπογραμμίζει ένα θεμελιώδες μήνυμα: σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο, ακόμη και σύντομες συγκρούσεις μπορούν να προκαλέσουν βαθιές και μακροχρόνιες οικονομικές επιπτώσεις.
Γιωργος Αλογοσκουφης 
